''Πού είναι το πρόβλημα στην ενέργεια;''

Των Χάρη Δούκα και Γιώργου Στάμτση,

Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι πολύ σημαντικά εργαλεία. Μπορούν να επιλύσουν προβλήματα εξαιρετικής πολυπλοκότητας και να χειριστούν τεράστιο όγκο πληροφοριών. Κάτι αδύνατο για έναν άνθρωπο μόνο του. Με τη χρήση των υπολογιστών μπορούμε για παράδειγμα να προβλέψουμε την εξέλιξη του καιρού για τις επόμενες 1-2 εβδομάδες. Εάν έχουμε έναν πολύ καλό υπολογιστή και ένα αξιόπιστο μετεωρολογικό μοντέλο τότε το μόνο που μας λείπει είναι αξιόπιστα δεδομένα για να τροφοδοτήσουμε το σύστημα υπολογιστή-μοντέλου και να πάρουμε μια αρκετά καλή πρόβλεψη. Όμως, με τί τροφοδοτούμε αυτό το σύστημα έχει μεγάλη σημασία, διότι πάντα ισχύει αυτό που λένε όλοι οι πληροφορικάριοι «garbage in, garbage out». Εάν δηλαδή είναι «σκουπίδια» τα δεδομένα εισόδου μας, που σημαίνει ότι είναι αναξιόπιστα και εξωφρενικά (όπως συμβαίνει σήμερα), τότε θα πάρουμε μια κακή πρόβλεψη.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στις αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού. Στην Ευρώπη τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουμε εξελίξει σε πολύ μεγάλο βαθμό τον σχεδιασμό και τη λειτουργία των αγορών ηλεκτρισμού. Οι οργανωμένες χονδρεμπορικές αγορές – τις οποίες ονομάζουμε και χρηματιστήρια ηλεκτρισμού – λειτουργούν σε κάθε χρονικό επίπεδο και προσελκύουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο αυτών που παράγουν όσο και αυτών που προμηθεύουν τον ηλεκτρισμό.

Οι Ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρισμού έχουν μεγάλη ρευστότητα και αντικατοπτρίζουν στην τιμή ηλεκτρισμού κάθε μέρα τα θεμελιώδη μεγέθη της αγοράς. Μέσω των Ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων ηλεκτρισμού διακινείται ο μεγαλύτερος όγκος της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται κάθε ημέρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στη Γερμανία το ποσοστό φθάνει το 40%, στην Ισπανία το 80%, στις Σκανδιναβικές χώρες το 90% και στην Ελλάδα το 100%. Και αποτυπώνεται πόση ζήτηση και προσφορά υπάρχει για ηλεκτρισμό στην Ευρώπη κάθε μέρα και πόσο φθηνά ή ακριβά είναι τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του.

Από την άλλη μεριά έχουμε το φυσικό αέριο, το οποίο είναι ένα από τα βασικά καύσιμα για παραγωγή ηλεκτρισμού στην Ευρώπη. Η εμπορία του φυσικού αερίου γινόταν παραδοσιακά με διμερή συμβόλαια για τα οποία λίγες πληροφορίες μπορούμε να έχουμε. Τα χρηματιστήρια φυσικού αερίου στην Ευρώπη δεν έχουν την ωριμότητα των χρηματιστηρίων ηλεκτρισμού και το κυριότερο δεν έχουν μεγάλη ρευστότητα. Εδώ εντοπίζεται το πρόβλημα. Το βασικό χρηματιστήριο φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι το TTF και σε αυτό γίνονται λιγότερες από 2.000 πράξεις την ημέρα για το κυριότερο προϊόν, αυτό δηλαδή που αφορά σε παράδοση τον επόμενο μήνα. Στα άλλα χρηματιστήρια της ΕΕ γίνονται λιγότερες από 30 πράξεις την ημέρα.

Πριν ξεσπάσει η κρίση του φυσικού αερίου και ιδίως πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με τις τιμές του φυσικού αερίου να μεταβάλλονται σε ένα φυσιολογικό εύρος κανείς δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία στα χρηματιστήρια φυσικού αερίου. Τους τελευταίους όμως μήνες και ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες με την τιμή του φυσικού αερίου να εκτοξεύεται σε παράλογα ύψη, που σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούνται από την προσφορά και ζήτηση, όλοι στην Ευρώπη κατάλαβαν ότι κάτι πρέπει να γίνει.

Κάποιοι πρότειναν να αλλάξει ο σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρισμού. Κάτι τέτοιο όμως δεν δικαιολογείται από τα γεγονότα. Όσο τα χρηματιστήρια ηλεκτρισμού τροφοδοτούνταν από μια ομαλή αγορά φυσικού αερίου παρήγαν ομαλές τιμές. Όταν ξέφυγαν οι τιμές στα χρηματιστήρια αερίου, τότε τα χρηματιστήρια ηλεκτρισμού -ακριβώς επειδή αντικατοπτρίζουν με αξιόπιστο τρόπο το κόστος των καυσίμων- είδαν και αυτά πολύ υψηλές τιμές.

Η προφανής λοιπόν λύση δεν είναι να χαλάσουμε τον υπολογιστή (βλ. χρηματιστήριο ηλεκτρισμού) που λειτουργεί σωστά. Η λύση είναι να σταματήσουμε να τον τροφοδοτούμε με «σκουπίδια» (βλ. παράλογες τιμές φυσικού αερίου). Τότε θα ξαναδούμε τις τιμές ηλεκτρισμού να κυμαίνονται εντός φυσιολογικών ορίων.

Ένα προσωρινό πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου είναι μια λύση, μέχρι να επανέλθει η ηρεμία στην αγορά φυσικού αερίου. Μια ακόμα λύση είναι οι προθεσμιακές αγορές ηλεκτρισμού, που προσφέρουν σταθερότητα τιμών για ένα χρονικό διάστημα Οι προθεσμιακές αγορές δε λειτουργούν διαζευκτικά με το ημερήσιο χρηματιστήριο ηλεκτρισμού – λειτουργούν συμπληρωματικά. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και οι Σκανδιναβικές χώρες οι προθεσμιακές αγορές έχουν εξαιρετική ρευστότητα (2-8 φορές την κατανάλωση ηλεκτρισμού), σε άλλες πάλι όπως το Βέλγιο, η Ουγγαρία και η Ελλάδα έχουν πολύ μικρή έως ανύπαρκτη.  

Ας πάρουμε λοιπόν την πολιτική πρωτοβουλία στην Ευρώπη να διορθώσουμε το πρόβλημα με το φυσικό αέριο σε αυτή την έκτακτη κατάσταση που ζούμε. Και ας επιμείνουμε στις βασικές αρχές της πληροφορικής, των αξιόπιστων δηλαδή δεδομένων εισόδου, για να ξαναδούμε χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.

 

(αναδημοσίευση από Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής 20/3/2022)